Το αρχαιότερο βιβλίο της Ευρώπης αναγεννήθηκε από την τέφρα του . Η πρώτη έκδοση του παπύρου του Δερβενίου (με σχόλια και μετάφραση του κειμένου των 25 αιώνων που εμπεριέχει) παρουσιάστηκε την Πέμπτη 19/10/2006 στην κατάμεστη αίθουσα του αρχαιολογικού μουσείου Θεσσαλονίκης παρουσία του συνόλου σχεδόν της πανεπιστημιακής κοινότητας, των τοπικών αρχών και άλλων επισήμων.
Την παρουσίαση της έκδοσης που κυκλοφορεί μόνο στα αγγλικά (O πάπυρος του Δερβενίου» (The Derveni papyrus Edited with introduction and commentary by Theokritos Kouremenos, George Parasoglou and Kyriakos Tsantsanoglou. Φλωρεντία , Leo S.Olschki Editore 2006 , σελ.307 , 30 πίνακες) ανέλαβαν οι τρεις συγγραφείς της συνεπικουρούμενοι από τους καθηγητές : Ρίτσαρντ Χάντερ (του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ), Φράνκο Μοντανάρι (του πανεπιστημίου της Γένοβας) και Γκρέγκορυ Νάζ του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και προέδρου του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών.
Ο τελευταίος μάλιστα απηύθυνε πρόταση- πρόκληση προς του συγγραφείς της και τον εκδοτικό οίκο της έκδοσης , το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών να καταστεί ο «ηλεκτρονικός οικοδεσπότης» της έκδοσης . Προσφέρει δηλαδή τον διαδικτυακό του τόπο - με ειδική ιστοσελίδα του παπύρου - στην οποία οι συγγραφείς θα μπορούν να ενημερώνουν την έκδοση όσο συχνά το επιθυμούν ενώ θα επιτρέπει σε συγκεκριμένους χρήστες να αντιδρούν στο κείμενο και να διατυπώνουν τις δικές τους απόψεις.
Αναφερόμενος στο περιεχόμενο του κειμένου του αρχαιότερου βιβλίου του λεγόμενου δυτικού κόσμου ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ κ. Ρίτσαρντ Χάντερ τόνισε πως «ο πάπυρος του Δερβενίου , όπως η πολιτική , είναι ένα θέμα για το οποίο συνήθως εκφράζονται έντονες απόψεις . Ενώ όμως υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκουν την πολιτική απίστευτα βαρετή, δεν έχω ακόμα συναντήσει κανέναν που να μην βρίσκει συναρπαστικό το κείμενο του παπύρου. Ο συγγραφέας του παπύρου θα μπορούσε πράγματι να διαπρέψει ως ένα ιδιαίτερο είδος πολιτικού . Διαθέτει μια σφαιρική άποψη για τη λειτουργία του κόσμου , στην οποία όλες οι διαθέσιμες αποδείξεις προσαρμόζονται αναγκαστικά.. Είναι απόλυτα πεπεισμένος για την ορθότητα των δικών του απόψεων και για την ηλιθιότητα των αντιπάλων του (ούτε κάν γνωρίζει τι θα πει απολογητικό κείμενο ) και μας προσφέρει γνώσεις που μπορούν να μας σώσουν αρκεί μόνο να τις ακούσουμε. Όχι , δεν ισχυρίζομαι ότι ο Τόνι Μπλερ είναι ο συγγραφέας του κειμένου του Δερβενίου , - είναι μάλλον πιθανό να είναι ο Ρίτσαρντ Γιάνκο- (πρόκειται για τον ιστορικό - φιλόλογο του πανεπιστημίου του Μίσιγκαν) ) αλλά η σύγχρονη πολιτική σίγουρα μας προσφέρει ένα παράλληλο για το πώς λειτουργεί αυτός ο συγγραφέας του τέλους του πέμπτου αιώνα.» τόνιζε χαρακτηριστικά στην ομιλία - παρουσίαση της έκδοσης κ. Ρίτσαρντ Χάντερ για να καταλήξει χαρακτηριστικά πως «δύσκολα μπορούμε να σκεφτούμε άλλο κείμενο - πέραν του παπύρου του Δερβενίου - που να έφερε τόσο κοντά ολόκληρο τον κόσμο της κλασσικής φιλολογίας . Εάν το κείμενο του παπύρου μας υπενθυμίζει την ιστορία μας, δικαιώνει επίσης τις πράξεις μας και υποδαυλίζει τον πόθο μας για έναν καλύτερο κόσμο , έναν κόσμο στον οποίο θα διαθέτουμε αληθινή γνώση και ακόμη καλύτερα θα έχουμε συνείδηση πως τη διαθέτουμε» .
Τα σαράντα και πλέον χρόνια που χρειάστηκαν για να ανασυνταχθεί, να μεταφραστεί και να ερμηνευθεί ο πάπυρος του Δερβενίου είναι μάλλον λίγα. Η περιπέτεια του διήρκησε 25 αιώνες.
Εντοπίστηκε το 1962 στη διάρκεια ανασκαφής ομάδας αρχαιολόγων με επικεφαλής τον Πέτρο Θέμελη στο Δερβένι (δέκα χιλιόμετρα βόρεια της σημερινής Θεσσαλονίκης) . Ο κύλινδρος μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης . Σώθηκαν 266 κομμάτια , το μέγεθος των οποίων κυμαίνεται από αυτό ενός μεγάλου γραμματοσήμου έως αυτό μιας φακής . Τα περισσότερα τοποθετήθηκαν στη σωστή τους θέση δημιουργώντας έναν κύλινδρο μήκους τριών περίπου μέτρων και μέγιστου ύψους 9,5 εκατοστών που περιείχε 26 στήλες κειμένου .
Η ανασύνταξη , μετάφραση και ερμηνεία του κειμένου ανατέθηκε αρχικά στον τότε καθηγητή του ΑΠΘ Στ. Καψωμένο , εκείνος το «κληρονόμησε» το 1978 στον συνάδελφο του Κυριάκο Τσαντσάνογλου . Ακολούθησε στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 ο καθηγητής της παπυρολογίας Γιώργος Παράσογλου και τέλος ο αναπληρωτής καθηγητής της κλασσικής φιλολογίας κ. Θεόκριτος Κουρεμένος.
«Το κείμενο που αποκαταστήσαμε δεν είναι τελικό σε όλες τις λεπτομέρειες του, ούτε πρόκειται να υπάρξει ποτέ «τελικό» κείμενο - για κανέναν αρχαίο Έλληνα συγγραφέα δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Οι ειδικοί όμως έχουν πλέον μια έγκυρη βάση πάνω στην οποία θα χτίσουν το δικό τους οικοδόμημα , διορθώνοντας και τροποποιώντας όπου χρειάζεται το δικό μας» τόνισε χαρακτηριστικά ο εκ των συγγραφέων της έκδοσης καθηγητής κ.Γιώργος Παράσογλου.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης με την ευκαιρία και της ολοκλήρωσης της έκδοσης προγραμματίζει για το 2008 - όπως ανακοίνωσε εισαγωγικά στην εκδήλωση η διευθύντρια του κ. Π. Βελένη - μεγάλη περιοδική έκθεση για τον Ορφισμό στη Μακεδονία και το κείμενο του παπύρου.
