ΕΠΙ-ΣΚΕΨΕΙΣ:

Free Web Counter

Αρχειοθήκη Κειμένων

5 Σεπ 2009

Μετρικές μορφές του Ζεϊμπέκικου


Ο Ουλφ Μπούχελντ γεννήθηκε το 1934 στην Γοττίγγη της Κάτω Σαξονίας, τελείωσε το κλασσικό γυμνάσιο και είναι δικηγόρος και συμβολαιογράφος στο Ντάρμστατ της ΄Εσσης. Σε ηλικία μόλις έξι ετών άρχισε η μουσική του παιδεία και διδάχθηκε βιολί. Απο το 1964 παίζει και μπουζούκι. Το 1967 γνώρισε τον Βασίλη Τσιτσάνη στην Αθήνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Το 1987 ο Ουλφ Μπούχελντ άρχισε να ασχολείται με τη θεωρία της μουσικής, ιδιαίτερα δε με την περί αρμονίας θεωρία του Αριστόξενου. Δια της πρακτικής μουσικής εξάσκησης του προξενήθηκε η εντύπωση, ότι η μετρική εξίσωση Αντικριστού και Ζεϊμπέκικου ήταν αδύνατο να ευσταθεί, ότι οι δύο χοροί έχουν διαφορετικά μήκη και διαφορετική μετρική δομή, ο αριθμός συλλαβών και ο καταμερισμός τους διαφέρει επίσης, όπως και ο τρόπος εκτέλεσης των δύο χορών. Το 1991 μελέτησε την πραγματεία του Θρασύβουλου Γεωργιάδη ``Ο ελληνικός Ρυθμός``, οι έρευνες του οποίου -ιδιαίτερα η απόδειξη ως προς τη χορική εκτέλεση, ότι ο Συρτός Καλαματιανός βασίζεται στο μέτρο του αλόγου δακτύλου και όχι, όπως πιστευόταν στην Ελλάδα, στον επίτριτο - τον παρακίνησαν να ασχοληθεί με τον Ζεϊμπέκικο.

Διαπίστωσε στη συνέχεια, ότι εκτός του Απτάλικου και του Καμηλιέρικου υπάρχουν δύο μορφές Ζεϊμπέκικου και ακόμα ο Χορός με τα μαχαίρια, ότι όλοι αυτοί είναι 18-χρόνοι και ότι τα μέτρα τους διαφέρουν μεταξύ τους. Εφόσον του ήταν γνωστό ότι π.χ. ο Αντικριστός, ο Καλαματιανός, ο Τσάμικος και ο Τσακώνικος έχουν τις μετρικές τους αναλογίες στην αρχαϊκή ποίηση, αναζήτησε στίχους στην αρχαϊκή και κλασική λυρική και χορική ποίηση, οι οποίοι ανταποκρίνονταν στους πέντε βασικούς τρόπους των 18-χρονων χορών.

Η έρευνα του έδειξε εξ αρχής κάποια συμφωνία με τις τρεις κυριότερες εντομές του δακτυλικού εξαμέτρου του Ομήρου.
Τελικά ανακάλυψε, ότι ο Ζεϊμπέκικος Α, λόγω της μετρικής του δομής, δηλ. της σύνθεσης δακτύλων και ιάμβων, είναι επωδικός(ασυνάρτητος) στίχος, η μορφή του οποίου απαντάται για πρώτη φορά στον Αρχίλογο(περί τα 650π.χ) και συγγενεύει πολύ με τον εγκωμιολογικό, που απαντάται στον Αλκμάνα (π.χ. ``αχι μάλιστα κόμαν ξανθάν τινάξω``) και είναι στην πραγματικότητα ελαγίαμβος (π.χ. Πίνδαρος: ``πράγμα και ασχολίας υπέρτερον``).

Επίσης ο Ζεϊμπέκικος Β αντιστοιχεί στον ιαμβέλεγο, δηλ. στην αντιστροφή του εγκωμιολογικού, ο Καμηλιέρικος συμφωνεί προς το χωλαίνον δακτυλικό τετράμετρο, ο Χορός με τα μαχαίρια προς το χωλαίνον αναπαιστικό τετράμετρο και ο απτάλικος τέλος στην αντιστροφή του Καμηλιέρικου. Αυτό συντέλεσε στο ότι η σημερινή συνήθη εκτέλεση των δύο μορφών του Ζεϊμπέκικου, σε καθαρά δακτυλική ή καθαρά ιαμβική μορφή και στιχουργία με τον όγδοο χρόνο, βασίζεται αναγκαστικά σε μετρική εξίσωση κι αυτή πάλι στον χιασμό των σκελών του εγκωμιολογικού και του ιαμβέλεγου. Γιατί η μορφή του στίχου (στη μορφή μίας παύσης) βρίσκεται στον ελεγίαμβο μετά το δέκατο χρόνο. Παράδειγμα: ``Η ζημιά του Βασίλη Τσιτσάνη:


Το παράδειγμα δείχνει τον χαρακτηριστικό για τον Ζεϊμπέκικο Α καταμερισμό συλλαβών, κατά τον οποίο το 8-ή 7-σύλλαβο ημιστίχιο του δεκαπεντασύλλαβου πέφτει αποκλειστικά στο μπροστινό 10-χρονο δακτυλικό μέρος, ενώ το δεύτερο μέρος συμπληρώνεται κατά κανόνα οργανικώς ή όπως ο τέταρτος στίχος στο παράδειγμα με την τετρασύλλαβο παράθεση ``Τσιτσάνη μου,,. Το ότι το ιαμβικό ζεύγος στην προτελευταία θέση έχει αντί ενός βραχέου ένα μακρό, αποτελεί μία ανωμαλία, η οποία έφερε σε απελπισία τους μεγάλους φιλολόγους του 19ου αιώνα, όπως λ.χ. τον Wilamowitz-Moellendorf, επειδή για το φαινόμενο αυτό, που παρατηρείται στον χωλίαμβο, το τροχαϊκό και δακτυλικό τετράμετρο, το αναπαιστικό δίμετρο και τον δόχμιο, δεν έβρισκαν καμιά ενδοσυστηματική εξήγηση. Γιατί όπως συμπεραίνει ο Paul Maas ``αυτές οι μορφές παρουσιάζονται κατά κανόνα στην κατάσταση του τέλειου,,.
Ακριβώς όμως για το γεγονός, ότι η παράδοση των επωδικών στίχων οδηγεί στον Αρχίλοχο, ο οποίος υπήρξε θεράπων τόσο του Άρεως όσο και της Μούσης προσφέρεται ως εξήγηση ο πολεμικός χορός. Η ασυνάρτητη δομή που εξυπηρετούσε στην σύγχυση του εχθρού. Και αυτό εκφράζεται κάλλιστα με τα βήματα, γιατί ο στίχος αρχίζει με πέντε βήματα, διακόπτεται με μία παύση και, απροσδόκητα, συνεχίζεται με την εναλλαγή πήδημα - βήμα - πήδημα(Δήμας, Λυκέσας). Ο ελεγίαμβος διαφέρει σαφώς από το χωλαίνον δακτυλικό τετράμετρο, δηλ. τον Καμηλιέρικο, στο σημείο που ο δεύτερος δεν έχει τομή, έχει διπλό τέμπο και χορεύεται με έξι βήματα.


Από την διμηνιαία έκδοση της Δ.Ο.Λ.Τ. ¨ Παράδοση και Τέχνη ¨
Μάρτιος Απρίλιος 1995
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...